Gàu là gì? Nguyên nhân, tác hại và cách điều trị

Bạn có đang khó chịu vì những mảng gàu và cảm giác ngứa da đầu? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ gàu là gì, nguyên nhân gây ra, dấu hiệu nhận biết, và tác hại tiềm ẩn của nó. Không chỉ giải đáp thắc mắc liệu gàu có lây không, nội dung còn gợi ý những cách trị gàu hiệu quả để bạn lấy lại mái tóc sạch khỏe và sự tự tin mỗi ngày.

Gàu là gì?

Gàu là một tình trạng da đầu phổ biến, đặc trưng bởi sự bong tróc của các tế bào da chết trên da đầu thành những vảy nhỏ màu trắng hoặc hơi vàng. Những vảy này có thể dễ dàng nhìn thấy trên tóc, vai áo, hoặc cảm nhận được khi gãi đầu. Kèm theo đó thường là cảm giác ngứa ngáy, đôi khi là da đầu bị đỏ và kích ứng.

Da đầu của chúng ta, cũng giống như các vùng da khác trên cơ thể, liên tục trải qua quá trình tái tạo tế bào. Các tế bào da mới được sinh ra ở lớp dưới cùng của biểu bì, sau đó di chuyển dần lên bề mặt, già đi và cuối cùng là bong tróc ra ngoài.

Đây là một chu trình hoàn toàn tự nhiên và thường không gây chú ý. Tuy nhiên, ở những người bị gàu, chu trình này diễn ra nhanh hơn bình thường. Các tế bào da chết tích tụ lại, kết dính với nhau bởi dầu thừa trên da đầu và tạo thành những mảng vảy có thể nhìn thấy được.

Có hai loại gàu chính thường gặp:

• Gàu do da đầu khô: Loại gàu này thường xuất hiện khi da đầu không đủ độ ẩm, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết hanh khô hoặc do gội đầu quá thường xuyên bằng các sản phẩm có tính tẩy rửa mạnh. Vảy gàu thường nhỏ, khô và có màu trắng.
• Gàu do da đầu dầu (thường liên quan đến viêm da tiết bã): Đây là loại gàu phổ biến hơn và thường gây khó chịu nhiều hơn.Tình trạng này thường đi kèm với da đầu đỏ, ngứa và viêm.

Một số người có thể nhầm lẫn gàu với các mảnh vụn từ sản phẩm tạo kiểu tóc hoặc bụi bẩn. Tuy nhiên, nếu bạn thấy các vảy trắng xuất hiện thường xuyên, kèm theo ngứa, thì khả năng cao đó chính là gàu.

Nguyên nhân bị gàu là gì?

Sau khi đã hiểu rõ gàu là gì, câu hỏi tiếp theo mà nhiều người quan tâm chính là: “Nguyên nhân bị gàu là gì?” hay “Tại sao lại có gàu?”.

Việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp chúng ta có những biện pháp phòng ngừa và điều trị gàu một cách triệt để hơn. Dưới đây là những yếu tố phổ biến nhất góp phần vào sự hình thành của những vị khách không mời này trên da đầu của bạn.

Viêm da đầu

Một trong những nguyên nhân bị gàu phổ biến nhất chính là viêm da tiết bã. Đây là một tình trạng da liễu mãn tính gây ra các mảng da đỏ, nhờn, có vảy trắng hoặc vàng.

Viêm da tiết bã không chỉ xuất hiện ở da đầu (gây gàu) mà còn có thể ảnh hưởng đến các vùng da nhiều dầu khác như mặt, hai bên cánh mũi, lông mày, tai, mí mắt và ngực. Với những ai thắc mắc gàu là gì và tại sao gàu của mình lại nhờn dính và khó trị, thì viêm da tiết bã rất có thể là câu trả lời. Tình trạng này thường nặng hơn khi thời tiết lạnh và khô, hoặc khi bạn bị stress.

Nấm men

Đây được xem là “thủ phạm” chính trong nhiều trường hợp gàu, đặc biệt là gàu do viêm da tiết bã. Malassezia globosa là một loại nấm men tự nhiên sống trên da đầu của hầu hết mọi người mà không gây ra vấn đề gì.

Tuy nhiên, ở một số người, loại nấm này có thể phát triển quá mức. Chúng ăn các loại dầu (bã nhờn) trên da đầu và tạo ra một sản phẩm phụ gọi là axit oleic. Nếu da đầu của bạn nhạy cảm với axit oleic, nó sẽ phản ứng bằng cách tăng tốc độ tái tạo tế bào da, dẫn đến sự tích tụ của các tế bào chết và hình thành gàu. Vì vậy, khi tìm hiểu về nguyên nhân bị gàu, vai trò của nấm Malassezia là không thể bỏ qua.

Da đầu khô

Không phải lúc nào nguyên nhân bị gàu cũng là do dầu. Da đầu khô cũng có thể dẫn đến gàu, nhưng các vảy gàu thường nhỏ hơn, khô hơn và ít nhờn hơn so với gàu do viêm da tiết bã.

Tình trạng này thường trở nên tồi tệ hơn trong mùa đông khi không khí lạnh và khô, hoặc do sử dụng máy sưởi thường xuyên. Việc gội đầu quá nhiều hoặc sử dụng các loại dầu gội có tính tẩy rửa mạnh cũng có thể làm mất đi lớp dầu tự nhiên bảo vệ da đầu, khiến da đầu bị khô và bong tróc.

Có bệnh lý nền

Một số bệnh lý nhất định có thể làm tăng nguy cơ phát triển gàu hoặc làm cho tình trạng gàu trở nên nghiêm trọng hơn. Ví dụ, những người mắc bệnh Parkinson hoặc các bệnh thần kinh khác thường dễ bị viêm da tiết bã và gàu hơn.

Những người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như người nhiễm HIV/AIDS hoặc những người đang trải qua hóa trị, cũng có nguy cơ cao hơn.

Dị ứng với sản phẩm chăm sóc tóc

Đôi khi, da đầu bị gàu và ngứa không phải do các yếu tố nội sinh mà là do phản ứng dị ứng hoặc kích ứng với các thành phần trong sản phẩm chăm sóc tóc như dầu gội, dầu xả, thuốc nhuộm tóc, gel tạo kiểu…

Tình trạng này được gọi là viêm da tiếp xúc. Da đầu có thể trở nên đỏ, ngứa và bong vảy. Nếu bạn nghi ngờ đây là nguyên nhân bị gàu của mình, hãy thử ngưng sử dụng các sản phẩm mới và chuyển sang các sản phẩm dịu nhẹ, không chứa hương liệu hoặc chất bảo quản mạnh.

Việc đọc kỹ thành phần sản phẩm cũng giúp bạn hiểu rõ hơn về những gì bạn đang dùng cho mái tóc của mình.

Tinh thần căng thẳng

Stress không trực tiếp gây ra gàu, nhưng nó có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và làm trầm trọng thêm các tình trạng da hiện có, bao gồm cả gàu.

Khi bạn căng thẳng, cơ thể có thể sản xuất nhiều hormone cortisol hơn, điều này có thể làm tăng sản xuất dầu trên da đầu, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm Malassezia phát triển.

Vì vậy, kiểm soát stress cũng là một phần quan trọng trong việc kiểm soát gàu.

 

Thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng

Một chế độ ăn uống không cân bằng, thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất nhất định như kẽm, vitamin nhóm B (đặc biệt là B6, B7 – biotin), và một số loại chất béo thiết yếu có thể góp phần vào sự hình thành gàu.

Mặc dù đây không phải là nguyên nhân bị gàu trực tiếp và duy nhất, nhưng việc cải thiện chế độ dinh dưỡng có thể hỗ trợ sức khỏe tổng thể của da đầu.

Nhiệt độ môi trường xung quanh

Thời tiết cũng có thể ảnh hưởng đến tình trạng gàu. Thời tiết lạnh và khô trong mùa đông thường làm da đầu khô hơn và gàu có thể trở nên tồi tệ hơn. Ngược lại, một số người lại thấy gàu nhiều hơn vào mùa hè do mồ hôi và dầu tiết ra nhiều, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Gội đầu không đúng cách (quá thường xuyên hoặc quá ít)

Gội đầu quá thường xuyên, đặc biệt là với các loại dầu gội có tính tẩy rửa mạnh, có thể làm mất đi lớp dầu tự nhiên bảo vệ da đầu, khiến da đầu bị khô và dễ bị kích ứng, dẫn đến gàu.

Ngược lại, gội đầu quá ít có thể khiến dầu và tế bào da chết tích tụ trên da đầu, tạo môi trường lý tưởng cho nấm Malassezia phát triển và gây ra gàu.

Việc tìm ra tần suất gội đầu phù hợp với loại da đầu và tình trạng tóc của bạn là rất quan trọng.

Bệnh vảy nến

Bệnh vảy nến là một bệnh da liễu mãn tính do hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức, khiến các tế bào da phát triển quá nhanh. Khi vảy nến xuất hiện trên da đầu, nó có thể gây ra các mảng da dày, đỏ, có vảy bạc óng ánh, thường dễ nhầm lẫn với gàu nặng.

Tuy nhiên, vảy do vảy nến thường dày hơn và có ranh giới rõ ràng hơn so với vảy gàu thông thường. Nếu bạn nghi ngờ mình bị vảy nến, việc đi khám bác sĩ da liễu là cần thiết.

Bệnh chàm

Chàm (viêm da cơ địa) cũng có thể ảnh hưởng đến da đầu và gây ra các triệu chứng tương tự như gàu, bao gồm da đầu khô, ngứa, đỏ và bong vảy.

Tình trạng này thường phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (còn gọi là cứt trâu), nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn.

Những biểu hiện, triệu chứng da đầu bị gàu

Nhận biết sớm các dấu hiệu của da đầu bị gàu là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời và ngăn chặn tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn. Vậy, ngoài việc hiểu gàu là gì, chúng ta cần chú ý đến những biểu hiện cụ thể nào?

Các triệu chứng của gàu có thể khác nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân bị gàu. Tuy nhiên, dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất:

• Vảy da trên da đầu, tóc, lông mày, râu hoặc ria mép và vai: Đây là triệu chứng đặc trưng và dễ nhận biết nhất của gàu. Các vảy này chính là các tế bào da chết bị bong ra. Chúng có thể có màu trắng, trắng ngà hoặc hơi vàng. Kích thước của vảy cũng đa dạng, từ những mảnh nhỏ li ti như bụi phấn đến những mảng lớn hơn. Bạn có thể dễ dàng nhìn thấy chúng trên nền tóc sẫm màu hoặc trên quần áo sẫm màu, đặc biệt là ở vùng vai.
• Da đầu ngứa: Ngứa là một triệu chứng rất phổ biến và thường gây khó chịu nhất khi da đầu bị gàu. Cảm giác ngứa có thể từ nhẹ đến dữ dội, khiến bạn muốn gãi liên tục. Việc gãi nhiều có thể làm tổn thương da đầu và khiến tình trạng gàu trở nên tồi tệ hơn.

• Da đầu có thể bị đỏ và kích ứng: Ở một số trường hợp, đặc biệt là khi gàu liên quan đến viêm da tiết bã, da đầu có thể trở nên đỏ, viêm và nhạy cảm hơn.

• Cảm giác căng hoặc khô ở da đầu: Nếu gàu của bạn do da đầu khô, bạn có thể cảm thấy da đầu căng, thiếu độ ẩm, đặc biệt là sau khi gội đầu.
• Da đầu nhờn và tóc bết dính: Ngược lại, nếu gàu do viêm da tiết bã hoặc da đầu dầu, bạn có thể thấy da đầu và chân tóc rất nhờn, tóc nhanh bết dính ngay cả sau khi mới gội. Các vảy gàu trong trường hợp này cũng thường nhờn và có màu hơi vàng.

Các triệu chứng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn trong một số điều kiện nhất định, chẳng hạn như khi thời tiết lạnh và khô, hoặc khi bạn bị stress. Việc theo dõi các biểu hiện của da đầu bị gàu không chỉ giúp bạn xác nhận tình trạng của mình mà còn cung cấp thông tin hữu ích cho bác sĩ da liễu nếu bạn cần đến sự tư vấn chuyên nghiệp.

Đối tượng nguy cơ bị gàu

Mặc dù gàu là một tình trạng rất phổ biến và có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng có một số nhóm người nhất định có nguy cơ bị gàu cao hơn. Việc biết được mình có thuộc nhóm nguy cơ hay không giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa và sớm nhận biết dấu hiệu khi da đầu bị gàu.

Dưới đây là các yếu tố làm tăng nguy cơ bị gàu:

• Tuổi tác: Gàu thường bắt đầu xuất hiện ở tuổi dậy thì, khi các hormone thay đổi làm tăng sản xuất dầu trên da. Tình trạng này có thể kéo dài suốt tuổi trưởng thành và thường giảm dần khi về già. Tuy nhiên, một số người lớn tuổi vẫn có thể bị gàu.
• Giới tính: Nam giới thường có nguy cơ bị gàu cao hơn nữ giới. Các nhà nghiên cứu cho rằng điều này có thể liên quan đến hormone nam (androgen), vốn có thể kích thích hoạt động của các tuyến bã nhờn. Ngoài ra, nam giới thường có tuyến bã nhờn lớn hơn và sản xuất nhiều dầu hơn.
• Da đầu và tóc dầu: Như đã đề cập, nấm Malassezia phát triển mạnh trong môi trường dầu. Do đó, những người có da đầu và tóc tự nhiên dầu thường dễ bị gàu hơn.

Một số bệnh lý nhất định:

• Những người mắc bệnh Parkinson và các bệnh thần kinh khác.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu (ví dụ: người nhiễm HIV, người đang hóa trị, người dùng thuốc ức chế miễn dịch sau cấy ghép nội tạng).
• Người đã từng bị đau tim hoặc đột quỵ cũng có thể có nguy cơ cao hơn.

Tác hại bị gàu là gì?

Nhiều người thường xem nhẹ gàu, coi đó chỉ là một vấn đề thẩm mỹ nhỏ. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát, tác hại của gàu có thể vượt xa những gì chúng ta nghĩ, ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần. Vậy, cụ thể thì tác hại bị gàu là gì?

• Ảnh hưởng đến tâm lý và sự tự tin: Đây có lẽ là tác hại của gàu rõ ràng và phổ biến nhất. Những vảy gàu rơi trên vai áo, đặc biệt là khi mặc đồ sẫm màu, có thể khiến bạn cảm thấy xấu hổ, mất tự tin trong giao tiếp và các hoạt động xã hội.
• Gây ngứa ngáy và khó chịu: Cảm giác ngứa da đầu do gàu có thể từ nhẹ đến dữ dội, gây mất tập trung trong công việc, học tập và ảnh hưởng đến giấc ngủ. Việc gãi liên tục không chỉ làm tình trạng khó chịu hơn mà còn có thể gây tổn thương da đầu.
• Làm tổn thương da đầu: Việc gãi mạnh và thường xuyên để giảm ngứa có thể làm trầy xước da đầu, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm nhiễm, thậm chí là hình thành các nốt mụn hoặc nhọt trên da đầu. Đây là một tác hại của gàu cần được lưu ý.
• Có thể làm tình trạng tóc xấu đi: Mặc dù gàu không trực tiếp gây rụng tóc, nhưng tình trạng viêm nhiễm kéo dài trên da đầu, cùng với việc gãi mạnh, có thể làm suy yếu nang tóc và ảnh hưởng đến sự phát triển khỏe mạnh của tóc. Trong một số trường hợp viêm da tiết bã nặng, tóc có thể trở nên yếu và dễ gãy rụng hơn.
• Làm nặng thêm các vấn đề về da khác: Nếu bạn đã có sẵn các bệnh lý về da như viêm da cơ địa (chàm) hoặc vảy nến, gàu có thể làm cho các tình trạng này trở nên tồi tệ hơn.
• Ảnh hưởng đến ngoại hình chung của mái tóc: Da đầu bị gàu thường trông không sạch sẽ. Tóc có thể trở nên bết dính (nếu gàu do da dầu) hoặc xơ xác, thiếu sức sống (nếu gàu do da khô).

Nhìn chung, dù không phải là một bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng, nhưng những tác hại của gàu đối với chất lượng cuộc sống và sự tự tin là không thể phủ nhận. Chính vì vậy, việc tìm hiểu gàu là gì và điều trị gàu một cách hiệu quả là điều cần thiết.

Cách điều trị gàu hiệu quả

Khi đã hiểu rõ gàu là gì, các nguyên nhân bị gàu, cũng như những tác hại của gàu, điều quan trọng nhất mà mọi người quan tâm chính là làm thế nào để điều trị gàu một cách hiệu quả.

May mắn là có rất nhiều phương pháp khác nhau, từ các sản phẩm không kê đơn đến các biện pháp tại nhà và thay đổi lối sống, có thể giúp bạn kiểm soát tình trạng da đầu bị gàu.

Sử dụng dầu gội trị gàu chuyên dụng

Đây thường là bước đầu tiên và hiệu quả nhất trong việc điều trị gàu. Các loại dầu gội này chứa các hoạt chất đặc trị nhắm vào các nguyên nhân bị gàu:

• Zinc pyrithione: Có tác dụng kháng khuẩn và kháng nấm, giúp kiểm soát sự phát triển của nấm Malassezia.
• Selenium sulfide: Làm chậm tốc độ tái tạo tế bào da đầu và cũng có khả năng kiểm soát nấm. Cần lưu ý rằng nó có thể làm đổi màu tóc nhuộm hoặc tóc sáng màu.
• Ketoconazole: Là một chất chống nấm phổ rộng rất hiệu quả trong việc tiêu diệt nấm Malassezia. Đây là một trong những lựa chọn hàng đầu cho nhiều trường hợp gàu.
• Coal tar (Than đá): Giúp làm chậm quá trình bong tróc tế bào da và giảm viêm. Dầu gội chứa than đá có thể có mùi mạnh và làm ố quần áo hoặc tóc sáng màu.
• Salicylic acid: Giúp loại bỏ các tế bào da chết tích tụ trên da đầu (tẩy tế bào chết hóa học), làm sạch vảy gàu. Tuy nhiên, nó có thể gây khô da đầu ở một số người.

Cách gội đầu da đầu bị gàu đúng cách

• Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên nhãn sản phẩm.
• Làm ướt tóc, thoa một lượng dầu gội vừa đủ lên da đầu.
• Massage nhẹ nhàng da đầu trong vài phút (thường là 3-5 phút) để các hoạt chất có thời gian phát huy tác dụng. Đừng chỉ gội lướt qua.
• Xả sạch lại với nước.
• Ban đầu, bạn có thể cần sử dụng dầu gội trị gàu hàng ngày hoặc cách ngày cho đến khi gàu được kiểm soát. Sau đó, có thể giảm xuống còn 2-3 lần/tuần để duy trì hiệu quả.
• Bạn có thể thử luân phiên các loại dầu gội trị gàu khác nhau nếu một loại không còn hiệu quả sau một thời gian sử dụng.

Thay đổi lối sống và chăm sóc tại nhà

Bên cạnh việc sử dụng các sản phẩm điều trị, những thay đổi trong lối sống và thói quen chăm sóc tóc cũng đóng vai trò quan trọng:

Gội đầu đúng cách và đủ thường xuyên: Nếu da đầu bạn nhờn, việc gội đầu hàng ngày có thể cần thiết. Nếu da đầu khô, hãy gội ít thường xuyên hơn với dầu gội dịu nhẹ.

Quản lý stress: Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, tập thể dục đều đặn để giảm căng thẳng.

Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung đủ kẽm, vitamin nhóm B, và các chất béo lành mạnh. Hạn chế đường và thực phẩm chế biến sẵn.

Hạn chế sử dụng các sản phẩm tạo kiểu tóc: Gel, sáp, keo xịt tóc có thể tích tụ trên da đầu và làm tình trạng gàu nặng hơn. Nếu sử dụng, hãy đảm bảo gội sạch vào cuối ngày.

Để da đầu được thở: Hạn chế đội mũ quá chật hoặc trong thời gian dài, đặc biệt khi thời tiết nóng ẩm, để tránh làm tăng nhiệt độ và độ ẩm trên da đầu, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Sử dụng các giải pháp tự nhiên tại nhà

Dầu cây tràm trà: Có đặc tính kháng nấm và kháng khuẩn. Bạn có thể tìm các loại dầu gội có chứa dầu tràm trà hoặc thêm vài giọt vào dầu gội thông thường (nhưng hãy thử trên một vùng da nhỏ trước để đảm bảo không bị dị ứng).

Giấm táo: Có thể giúp cân bằng độ pH của da đầu và loại bỏ tế bào chết. Pha loãng giấm táo với nước (tỷ lệ 1:1) rồi thoa lên da đầu, để vài phút rồi xả sạch. Không sử dụng nếu da đầu có vết thương hở.

Nha đam (Lô hội): Có tác dụng làm dịu da đầu và giảm ngứa.

Lưu ý: Các biện pháp tự nhiên có thể hiệu quả với một số người nhưng không phải tất cả, và cần sử dụng cẩn trọng để tránh kích ứng.

Lời kết

Bài viết đã giúp bạn hiểu rõ gàu là gì, nguyên nhân, biểu hiện và tác hại của gàu, đồng thời cung cấp các phương pháp điều trị hiệu quả. Dù gàu không lây, nhưng lại gây nhiều phiền toái nếu không được xử lý đúng cách.

Việc chăm sóc da đầu đúng, chọn sản phẩm phù hợp và kiên trì điều trị sẽ giúp bạn kiểm soát tình trạng này, lấy lại mái tóc sạch khỏe và sự tự tin.